วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป
ดร.อานนท์ เอื้อตระกูล
ผู้เชี่ยวชาญอาวุโสการเกษตร
องค์การค้าโลก แห่งสหประชาชาติ ปี 2524-48
วัสดุเพาะเห็ดถือว่าเป็นปัจจัยหลักที่สำคัญในการเพาะเห็ด ทั้งนี้เนื่องจาก การเพาะเห็ดจะได้ผลหรือไม่ ผลผลิตสูงหรือต่ำ คุณภาพของดอกเห็ดจะดีหรือไม่ ก้อนเชื้อจะอยู่ได้นานเพียงไร และเปอร์เซ็นต์เสียเนื่องจากเชื้อคู่แข่ง รวมทั้งโรคแมลงอื่นๆเข้าทำลายในระยะต่างๆมากน้อยแค่ไหน และที่สำคัญต้นทุนการผลิตคุ้มแก่การลงทุนหรือไม่นั้น
ปัจจุบัน ส่าเหล้าบริสุทธิ์ ถือว่า มีส่วนสำคัญในการเป็นอาหารเสริมให้แก่เห็ดเป็นอย่างดี ทั้งนี้ เนื่องจากส่าเหล้ามีโปรตีน วิตามีน และแร่ธาตุที่เป็นอาหารเห็ดอยู่สูงมาก หากมีการเติมส่าเหล้าเข้าไป จะทำให้ผลผลิตสูงขึ้น ก้อนเชื้อจะไม่ทรุดโทรมเร็ว คุณภาพของดอกเห็ดจะดีมาก น้ำหนักดี บานช้า ไม่ช้ำง่าย แต่การใช้ส่าเหล้า ต้องใช้ด้วยความระมัดระวัง กล่าวคือ ส่าเหล้าที่ดี จะต้องเป็นส่าเหล้าใหม่ ผ่านกระบวนการทำแห้งอย่างรวดเร็ว ไม่บูด มีกลิ่นหอม มีคุณค่าทางอาหารแก่เห็ดสูง บัดนี้ ทางอานนท์ไบโอเทค กลายเป็นรายเดียวและรายใหญ่ที่สุด ที่ทำการผลิตส่าเหล้า เพื่อใช้เป็นอาหารเสริมให้เห็ด และใช้เป็นส่วนสำคัญของอาหารสัตว์ด้วย
อันดับแรกที่จะต้องพิจารณาคือ วัสดุเพาะเห็ดที่เหมาะสม แต่ไหนแต่ไรที่มีการสอนสืบทอดกันมาตั้งแต่อดีต วัสดุเพาะที่นิยมใช้ในการเพาะเห็ด คือ ขี้เลื่อยไม้ยางพารา และไม้เนื้ออ่อนอีกไม่กี่ชนิด ที่หาได้ง่ายตามท้องถิ่น เช่น ไม้ฉำฉา ไม้มะม่วง ไม้ยูคาลิปตัส และไม้กระถินณรงค์เป็นต้น แต่ปัจจุบัน การเพาะเห็ดได้ขยายไปแทบทุกส่วนของประเทศ วัตถุดิบดังกล่าวที่มีค่อนข้างจำกัด มีราคาสูงและหายากยิ่งขึ้น บางครั้ง บางคราวเกิดขาดแคลนต้องรอกันเป็นเวลานาน
นอกจากนี้ แม้ว่าจะมีวัสดุเพาะที่พอหาได้ แต่พอนำมาทำการเพาะเห็ด ก็พบว่าผลผลิตที่ได้ไม่คุ้มต่อการลงทุน แม้ว่าจะใส่รำละเอียดเพิ่มมากขึ้นเพียงไร ซ้ำร้ายเปอร์เซ็นต์เสียจากเชื้อคู่แข่งกลับสูงขึ้น ยิ่งเร่งการผลิตมากขึ้น การสูญเสียก็ยิ่งเพิ่มทวีคูณขึ้น ปัญหาดังกล่าวกลายเป็นผลบั่นทอนแก่ผู้ที่ต้องการเพาะเห็ดเป็นอาชีพไม่น้อย จากเหตุผลดังกล่าว ในฐานะที่ศูนย์อานนท์ไบโอเทค ทำหน้าที่ส่งเสริมการเพาะเห็ดอย่างต่อเนื่องมานานกว่า 30 ปีแล้ว (ตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2516) ได้เล็งเห็นถึงปัญหาที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ผู้ที่ต้องการเริ่มต้นทำการเพาะเห็ด หรือผู้ที่มีอาชีพทำการเพาะเห็ดขนาดเล็กและขนาดกลาง ที่ไม่อยากลงทุนกับวัสดุเพาะเห็ดครั้งละมากๆ และไม่ต้องการที่จะยุ่งยากเสียเวลาในการเลือกหาวัสดุเพาะที่เหมาะสม ทำการผสมอาหารเสริมอย่างเพียงพอ และผ่านการหมักตามขบวนการที่ถูกต้อง
ศูนย์อานนท์ไบโอเทค นำโดย ดร.อานนท์ เอื้อตระกูล ผู้เชี่ยวชาญเห็ด(อาวุโส) องค์การสหประชาชาติ ปี พ.ศ.2524-2548 ได้ทำการศึกษาวิจัย พร้อมทั้งส่งเสริมให้สมาชิกทำการผลิตวัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูปจำหน่ายอย่างได้ผลมาหลายประเทศแล้ว บางประเทศ เช่น ที่ประเทศแอฟริกาใต้ กานา และอเมริกากลาง คือ ประเทศกียานา ของฝรั่งเศส ได้ทำการผลิตวัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูปจำหน่ายเป็นธุรกิจขนาดใหญ่ จึงมีความมั่นใจเป็นอย่างยิ่งว่า ยังมีผู้เพาะเห็ดอีกจำนวนไม่น้อย ที่ต้องการวัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูปที่มีคุณภาพ เพื่อนำเอาไปใช้เป็นวัสดุเพาะเห็ด โดยไม่ต้องไปเสียเวลาเพิ่มหรือเสริมอาหารอื่นใดอีกแล้ว และไม่ต้องนำไปหมักผ่านขั้นตอนอะไรอีกแล้ว เพียงแต่นำมาเพิ่มความชื้นแล้วก็นำไปเพาะเห็ดได้เลย หากไม่ใช้ก็สามารถเก็บไว้ในสถานที่ที่แห้งได้นานเป็นปี
วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป Anon Biotec
เป็นผลิตภัณฑ์ที่ได้มาการนำเอาวัสดุเพาะเห็ดที่ได้ผ่านการทดสอบและทดลองแล้วว่า เป็นวัสดุเพาะเห็ดได้เป็นอย่างดี เช่น ขี้เลื่อยไม้เนื้ออ่อน อันได้แก่ขี้เลื่อยไม้ยางพารา ไม้มะม่วง ไม้พุทรา ไม้ฉำฉา ไม้กระถินณรงค์ ต้นไมยราบยักษ์ ซังข้าวโพด เป็นต้น โดยนำมาย่อยหรือบดให้ละเอียด ปรับสภาพให้เป็นด่างเล็กน้อยด้วยปูนขาวจากหินปูน แล้วทำการหมักด้วยอาหารเสริมไบโอวัน(Bio-One) ที่มีเชื้อจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์ในการหมักวัสดุเพาะเห็ด วัสดุดังกล่าวได้ผ่านขบวนการหมักทั้งแบบอับอากาศ และแบบใช้อากาศแล้วอย่างสมบูรณ์ มีกลิ่นหอม ทำการปรับสภาพของความเป็นกรด-ด่างให้เป็นกลาง แล้วจึงผสมอาหารเสริมที่เห็ดต้องการเข้าไป อันได้แก่ รำจากจมูกข้าวสาลี รำจากการขัดข้าวขาวที่มีโปรตีนและวิตามินบีสูง ใบกระถินป่น กากถั่วหรือกากเมล็ดปาล์มน้ำมัน ส่าเหล้า แป้งเอ็นไซม์ หินฟอสเฟต ปูนโดโลไมท์ และปูนยิบซั่มดิบ(ใช้เฉพาะบางเห็ดที่มีความต้องการความเป็นกรดเล็กน้อย) เป็นต้น โดยปริมาณอาหารเสริมและการใช้ปูนในรูปต่างๆ จะทำการผสมตามปริมาณความต้องการอย่างเหมาะสมสำหรับเห็ดแต่ละชนิด ดังนี้
วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป Anon301 ได้มาจากการคัดเลือกอย่างลงตัวของวัสดุเพาะและอาหารเสริม ที่เหมาะอย่างยิ่งในการใช้เป็นวัสดุเพาะเห็ดนางรม เห็ดนางฟ้า เห็ดหูหนู เห็ดเป๋าฮื้อ เห็ดตีนแรด เห็ดนางรมหลวง(ออเรนจิ)
วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป Anon305 ได้มาจากการคัดเลือกอย่างลงตัวของวัสดุเพาะและอาหารเสริม ที่เหมาะอย่างยิ่งในการใช้เป็นวัสดุเพาะเห็ดนางรม เห็ดนางฟ้า เห็ดหอม เห็ดขอนขาว เห็ดลม เห็ดหัวลิง เห็ดหลินจือ เห็ดโคนญี่ปุ่น เห็ดแครง เห็ดเข็มทอง
วิธีการใช้วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป
วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป Anon Biotec จะถูกบรรจุอยู่ในถุงพลาสติกขนาดใหญ่ อยู่ในสภาพเกือบแห้งสนิท น้ำหนักประมาณ 30-40 กก. สามารถนำมาทำก้อนเชื้อเห็ดได้ประมาณ 70-80 ก้อน ก่อนใช้ให้ทำการเพิ่มความชื้นด้วยน้ำที่สะอาดประมาณ 40 ลิตร(กก.) หากต้องการให้เส้นใยเห็ดเจริญเติบโตและออกดอกเร็ว ดอกเห็ดแต่ละชุดไม่ทิ้งช่วงนาน ควรผสมอาหารเสริม KAT 901 เข้าไปด้วยประมาณ 0.5 หรือครึ่งลิตร(กก.) เมื่อผสมคลุกเคล้ากับน้ำอย่างทั่วถึงแล้ว ควรกองไว้ให้สูงไม่เกิน 30 ซม.ข้ามคืน เพื่อให้ความชื้นกระจายดูดซึมเข้าไปทั่ววัสดุเพาะ และเป็นการกระตุ้นเชื้อจุลินทรีย์ที่มีประโยชน์งอกขึ้นมาสร้างอาหาร เอ็นไซม์และวิตามินสด และการที่กระตุ้นให้จุลินทรีย์งอกขึ้นมาใหม่นั้น จะสะดวกในการฆ่าเชื้อให้ตายได้ง่ายกว่าปล่อยให้มันอยู่ในสภาพพักตัวอยู่ในรูปของสปอร์ที่ทนทานต่อความร้อน
ดังนั้น จะเห็นได้ว่า วัสดุเพาะเห็ดสำเร็จรูป Anon Biotech จึงเป็นวัสดุเพาะเห็ดที่สะดวกสบาย ไม่เป็นภาระแก่ผู้ที่ต้องการเพาะเห็ดไม่ว่าจะเป็นรายเล็ก รายขนาดกลาง ไม่จำเป็นต้องเสียเวลาในการหมัก หรือการคัดเลือกอาหารเสริมที่เหมาะสมใส่เข้าไปอีก ลงทุนไม่มาก เพราะสามารถซื้อและนำไปเก็บได้นานตามที่ต้องการ